"Lot Sikory" czyli w poszukiwaniu Świętego Graala.

Noc muzeów

„Wszystko zaczęło się w nocy muzeów na początku 2010 roku.“
„2011“ poprawia Kamil.
„Byłem w muzeum rzemiosł skórzanych, którego częścią jest ekspozycja dotycząca butów. Ludzie kłębią się wokół zdjęć znanych postaci, a mi podbija ciśnienie para bezszwowych lotników, które gdzieś zakurzone, zapomniane, leżą w kącie“.

Kamil i Bartek, to mężczyźni koło 30, finansista i wolny zawód z branży reklamowej.  „Nie chcemy pokazywać twarzy, wystarczą nasze imiona lub nicki z forum.bespoke.pl“. Zamiast twarzy będą więc pokazywać buty.

Kamil, ubrany w dyskretny granatowy garnitur w prążek, jak najbardziej stosowny dla bankowca, oczywiście szyty na miarę, ma zwyczaj zamęczać krawców każdym szczegółem zamówienia, debatować o krzywiźnie wykończenia patki przy kieszeni itd. Jego garnitur nie rzuca się w oczy. Podobnie jak krawat z grenadyny. Tylko znawca wie, że jedwab o charakterystycznym splocie został utkany na krosnach z XVII wieku w jednej z zaledwie dwóch przędzalni na świecie.

Bartek, w prostym, szarym garniturze z flaneli „z wieszaka”, przyznaje, że największą wagę przywiązuje do butów. Nie chce jednak zdradzić ile ma par w swojej kolekcji: „To naprawdę trudno powiedzieć, to nie jest stała liczba. Jedne pary ponoszę chwilę, sprzedaję... inne dokupuję. To się waha... mogę tylko powiedzieć że mam ich więcej niż 50 i mniej niż 100 par“. Po chwili przestaję wierzyć w pewność górnej granicy...

„Co takiego jest w bezszwowych lotnikach, co was uwiodło?” „Jak to… te buty są niesamowite, powalające, to jest szczyt eleganckiego minimalizmu, but który jest jednym wielkim niedopowiedzeniem, ilustrującym angielskie powiedzenie less is more.” nakręca się Kamil. 

Bezszwowy lotnik to Święty Graal wśród butów. Bodaj najtrudniejszy model do wykonania przez szewca. Na cholewce nie ma ani jednego szwu. Jeden kawałek skóry i kopyto. No i oczywiście mistrzowskie umiejętności szewca, który potrafi zamienić te składniki w elegancki, prosty, lekki but.

Przed wojną bezszwowe lotniki były specjalnością warszawskich szewców. Ulubiony but warszawskich elit na oficjalne okazje. Opływowy, najczęściej czarny, z lekko podniesionym obcasem. Tylko jeden stopień mniej formalne od lakierowanych, smokingowych pantofli. Wykonywali je bodaj wszyscy słynni warszawscy szewcy. Oprócz Sikory, także Hiszpański, Kamiński, Niedziński. No i w muzeum ciągle jest kopyto Sikory, uważanego przez wielu za najlepszego męskiego szewca przedwojennej i powojennej Warszawy. Kopyto jest co prawda syntetyczną kopią, drewniany oryginał zaginął, ale przecież da się je skopiować. But z kolei wykonał uczeń Sikory, Jan Wielądek, jako finalny sprawdzian przed egzaminem mistrzowskim, pod czujnym okiem swojego mistrza, który ponoć własnoręcznie poprawiał zbijany obcas w tym bucie.

Bartek: „Padłem na pomysł, żeby odtworzyć ten model”. Muzeum zgodziło się wypożyczyć kopyto Sikory do skopiowania. Bingo.

Kilka dni później mam okazję sam wziąć do ręki drewnianą kopię „sikorki” jak pieszczotliwie mówią na nie chłopcy. To co od razu rzuca się w oczy to nowoczesny, bardzo elegancki kształt. Nosek jest nieco podniesiony i delikatnie kwadratowy, kopyto jest wybrane w kierunku podbicia, szczupłe w glanku. Dość mocno zarysowane kanty nadają butowi dynamizmu. „To kopyto przypomina formy najlepszych angielskich firm takich jak John Lobb. Tradycja, elegancja, prostota, arystokratyczna forma” wymienia Bartek. Jednak dla mnie zaskoczeniem jest, że kopyto, mimo swojego wieku nie „pachnie” starzyzną i naftaliną. Kopyta z lat 30tych wracają do łask, high-endowe firmy jak Gaziano and Girling sięgają po nie, bo okazuje się, że są właśnie… nowoczesne.

„Chcieliśmy zarządzać procesem produkcji od początku, chodziło o dość duże zamówienie, może nawet kilkunastu par dla członków forum.bespoke.pl dlatego trzeba było znaleźć szewca, który zadaniu podoła. Ten but jest bardzo trudny w wykonaniu. Szewc, który nigdy go nie robił, będzie musiał poświęcić mu kilka prób. Zresztą dziś na świecie jest tylko kilkunastu rzemieślników potrafiących wykonać bezszwowe lotniki. Można tu wymienić takie nazwiska jak: Silvano Lattanzi, Dimitri Gomeza z Paryża, Myhre z Norwegii czy Koronya. Zastanawialiśmy się, który z warszawskich szewców będzie chciał dołączyć do tego grona”.

„Kilka miesięcy zabrała nam dokumentacja, prowadziłem korespondencję z zagranicą, wyciągałem informacje na zamkniętych forach dla butofili. Zaczynaliśmy sobie zdawać sprawę ze skali problemu. Gaziano and Girling próbowali zrobić bezszwowe lotniki, ale polegli na całej linii. Musieli wspomagać się dziurkowaniem i odpowietrzaniem cholewki oraz klajstrowaniem miejsc, w które ingerowali specjalnymi skórzanymi łatami.“

„Przed wojną nie było problemu z zamówieniem podobnego buta… ale dziś, trudno znaleźć skórę która sprosta wyśrubowanym wymaganiom.  Powinna mieć miedzy 0,85 a 0,95 mm grubości. Dziś skóry garbowane chromem są znacznie mniej wytrzymałe. Dawniej skóra przez kilka miesięcy dojrzewała utwardzana torfem, gałęziami, ziemią, roślinnymi odczynnikami. To zapewniało jej wysoką trwałość na uszkodzenia, pęknięcia i przemakanie. Mniejsza higroskopijność zapewniała dużą plastyczność i rozciągliwość, a to ważne szczególnie przy tym modelu buta. Wiedzieliśmy już, że znalezienie odpowiedniej skóry będzie problemem, żadna znana nam garbarnia która wyprawia skóry na cholewki tradycyjnymi metodami nie była zainteresowana sprzedażą tak znikomych ilości skór.”

Maj- czerwiec 2011

„Zaczynamy realnie projekt. Odwiedzamy szewców, ale wiemy już, że nie będzie łatwo” mówi Kamil. „Według mojej wiedzy w Polsce z biegu nikt tego buta nie będzie w stanie wykonać. Konieczne będą próby” dodaje Bartek i wylicza:  „Januszkiewicz się nie zgodził, ale to nie brak umiejętności, przeważyła raczej biznesowa kalkulacja, że zadanie będzie za wielkim obciążeniem dla jego małego zakładu.”

„Kielman zgodził się wykonać proof of concept- dodaje Kamil swoim korporacyjnym żargonem- na własny rachunek i na swoją wystawę na Chmielnej.” „Zazwyczaj nie przykłada ręki do produkcji, ale ten but zobowiązał się wykonać sam. Zresztą znał temat, bo jak się okazuje podgląda nasze forum.”

„I co?” pytam ciekawy efektu pracy najbardziej znanego warszawskiego szewca? Bartek i Kamil wymieniają porozumiewawcze spojrzenia. Kolejny łyk kawy dla kurażu i Bartek wypala: ”But powstał w lecie 2011, ale na kopycie Kielmana, nie na naszej sikorce, materiały nie te, jakość skóry kiepska”. „Nie wyczuł konceptu” dodaje Kamil. „według mnie w tych butach nie dałoby się chodzić… Możesz o tym napisać i tak nie mam już wstępu do Kielmana…” mówi Bartek z miną członka partii, który właśnie podarł legitymację. „To nie jest but jak każdy inny. Przez to, że nie ma szwów, inaczej rozkładają się obciążenia na bucie. But zrobiony na szybko nie spełni swojej roli. Trzeba testów, prób, prototypów. Jest z tym masa roboty”.

Jacek Kamiński wchodzi na pokład

„Równocześnie rozmawiamy z Kamińskim. Jego wuj Brunon, to była duża postać w Warszawie. O ile Sikora wiódł prym w butach dla panów, Brunon był niekwestionowanym guru damskiego szewstwa. Teraz Jacek wykonuje buty damskie i męskie. Kamiński podszedł do tematu ze zrozumieniem, wyczuł, że nie chodzi o dosłowne skopiowanie sikorki, ale oddanie ducha tego buta. Zaangażował się. Przeważającym argumentem było to, że ma zapas starych skór które mogę spełniać nasze kryteria.

Kilka dni później dostaję telefon. Umawiamy się na spotkanie z Jackiem Kamińskim  w jego mało spektakularnym zakładzie na tyłach Nowego Światu, obok słynnych „pawilonów”.  Bartek: „Testy trwały kilka miesięcy od lata 2011. Trzeba przyznać, że Jacek zainwestował w projekt masę pracy, pieniędzy i czasu.  Chciał być pewny efektu zanim będzie mógł dać na buty gwarancję.  Na szczęście Jacek ma ten sam numer buta co ja i może nosić mniej udane egzemplarze”.

W końcu mogę zobaczyć sikorki. Kamil uprzedza, że do obejrzenia będę dwie pary.

„Pierwszej nie odbieram, są problemy z piętą, marszczenia skóry. Kolejna para wykonana już ze skóry koźlej to ma być to. Zobaczymy”.

Jacek Kamiński zwinnie porusza się po małym wnętrzu zakładu. Obsługuje kilka klientek na raz i uspakaja, że za chwilę będzie miał dla nas więcej czasu.  W końcu mam okazję z nim porozmawiać.

„Cała sztuka zawodu szewca polega na tym, żeby tak wymodelować kopyto, żeby byt po zrobieniu wyglądał tak jak chcemy. O co chodzi… masz kopyto, ale przecież but gotowy nie będzie miał idealnie takich proporcji jak ono, prawda? Nakładasz cholewkę, czyli dodajesz grubość materiału, milimetr z przodu, dwa milimetry po bokach, a to już zmienia proporcje”.

W szewstwie granica między pięknym, a brzydkim jest bardzo cienka. Trzeba rzeźbiarskiego wyczucia i jak się okazuje wizji, aby pięknie, elegancko wymodelować kopyto.  Mistrz prezentuje główne problemy techniczne sikorek.

„Na nosku nie ma dużego problemu. Naciąga się skórę i już… można ją tak zaćwiekować żeby uzyskać równo naciągniętą, ładną powierzchnię. Ale pięta… zobaczcie ile tu jest gwoździ. W zwykłym bucie nie ma problemu, bo nadmiar skóry można usunąć, ale wtedy konieczny jest szew… a to już nie będzie bezszwowy lotnik”.

Powolne naciąganie, formowanie skóry na kopycie, do tego praca młoteczkiem, który ma wyrównać cholewkę. Jednak przy pierwszej parze dla Kamila się nie udało. Zostały bruzdy, które dyskwalifikują but.

„Kolejna sprawa- bezszwowe lotniki to jedyny model buta którego cholewkę tnie się, kiedy skóra jest naciągnięta na kopyto! To ekstremalnie trudne zadanie dla cholewkarza. Tolerancja na błędy zerowa. Jeden fałszywy ruch i pracę trzeba zaczynać od początku”.

Finał

Oglądamy poprawione sikorki. To prawda, przywidzą na myśl buty Lobba (oczywiście londyńskiego).  Są bardzo proste i uniwersalne.  Ich forma bardzo mi się podoba, a lotniki to moim zdaniem „trudny” model nie tylko technicznie. Gładka powierzchnia, brak przeszyć powodują, że mogą się wydawać bezkształtne i bez wyrazu. Ale sikorek to według mnie nie dotyczy.

„Czy to jest wasz święty Graal panowie?” Kamil: „Od początku 2012 roku zdawaliśmy sobie sprawę że jest problem ze skórą. Ta z zapasów Kamińskiego też nie do końca spełnia kryteria. Ale chciałem je już mieć, dlatego zamówiłem drugą parę ze skóry koźlej”.

Bartek wzdycha ciężko:  Moim zdaniem są tylko dwie garbarnie na świecie mające potrzebne know-how aby wyprodukować idealną skórę do tego projektu. Pierwsza to włoska Ilcea, druga to garbarnia w Hiszpanii której nazwy na razie nie chcę ujawniać... próbuję zdobyć skórę.“

Poszukiwania ideału trwają...


Zapraszam też na: macaronitomato.natemat.pl